İngiltere’nin 100 Yıl Savaşları ve korkunç veba salgınıyla yoksulluk ve açlık batağında çırpındığı bir dönemde, 1381 yılında Wat Tyler İsyanı, bir diğer adıyla Büyük Ayaklanma patladı.
İsyanın lideri olan Tyler’ın yaşamı hakkında, Essex kentinde 1341 yılında doğduğu ve bir tuğla ustası olduğu dışında fazla bilgi yoktur.
Olağanüstü yoksullaşan köylülerin ayaklanmasına yol açan kıvılcım, vergi toplayıcılarına karşı küçük çapta bir protesto oldu. Hareket, Mayıs 1381’de ülkenin güneydoğusuna hızla yayıldı ve köylülerle devlet güçleri arasında şiddetli bir çatışmayla sonuçlandı. Birçok yerel zanaatkâr ve köy yetkilisi de dâhil olmak üzere geniş bir kırsal toplum yelpazesi isyanın sosyal tabanını oluşturuyordu. İsyancılar vergilendirmeyi azaltmayı, serfliğin kaldırılmasını, Kralın ve üst düzey yetkililerinin sınırsız yetkilerinin kaldırılmasını ve her zaman kendi aleyhlerine karar veren hukuk mahkemelerinin kaldırılmasını istedi.
Wat Tyler önderliğinde köylüler, radikal din adamı John Ball’un, “Âdem tarla sürerken ve Havva yün eğirirken efendiler var mıydı? En başından beri bütün insanlar özgür yaratıldı, esaret ve kölelik haksız baskıyla geldi. Ve bu yüzden şimdi, bize tanrı tarafından bahşedilen özgürlüğü geri kazanabileceğimiz ve esaret boyunduruğunu çıkarabileceğimiz zaman gelmiştir” sözlerini bayrak yaparak Londra’ya ilerledi.
Henüz 14 yaşında olan Kral II. Richard, Londra Kulesi’ne sığındı. 13 Haziran’da isyancılar Londra’ya girdi ve Londra halkının çoğunluğu da onlara katıldı. Gaols’a saldırıldı, başpiskopos ve vergiden sorumlu baş memur Hales öldürüldü, Lord John’un kaldığı Savoy Sarayı yok edildi, mahkemelere ateş açıldı ve hükümet görevlileri öldürüldü. İsyancılar, Londra Kulesi’ne girerek Lord Chancellor’ı ve içeride buldukları Lord High Treasurer’ı da öldürdüler. Ertesi gün Kral Richard, Mile End’deki isyancılarla görüşmeye razı oldu ve serfliğin kaldırılması da dâhil olmak üzere taleplerinin çoğunu kabul ettiğini bildirdi.
15 Haziran’da Tyler, Smithfield’daki isyancılara elde ettikleri hakları anlatmak için buluşmak üzere şehri terk etti. Richard’ın muhafızları Tyler’ı yakaladı ve öldürdü. Richard, Londra belediye başkanı William Walworth’un şehirden milis toplaması ve isyancı güçleri dağıtması için emir verdi, ardından Londra’da düzenin yeniden sağlanmasıyla isyancılara vermiş olduğu ödünleri iptal etti. İsyan, önderini kaybetmesine karşın sönmedi. East Anglia, Cambridge Üniversitesi saldırıya uğradı ve birçok kraliyet yetkilisi öldürüldü.
Nihayet, 25 -26 Haziran’da Kuzey Walsham Muharebesi’nde Henry Despenser’ın yönettiği orduyla savaşta, isyancıların son ordusu da yenildi. Ancak aynı taleplerle ayağa kalkan köylülerin isyanı, kuzeye doğru genişledi. York, Beverley ve Scarborough, Bridgwater ve Somerset bölgeleri isyancıların eline geçti. Richard düzeni sağlamak için 4.000 askeri seferber etti. İsyancı liderlerin çoğu yakalandı ve idam edildi. Kasım ayına kadar en az 1.500 isyancı öldürülmüştü.
İsyan başarısız olmasına rağmen, köylülerin gücü korku salmaya devam ediyordu ve en azından, “poll tax” denilen vergi kaldırılmış ve bir daha uygulanmamıştır. Ta ki, 600 yıl sonra Thatcher tarafından tekrar yürürlüğe konulana kadar!
