İngiltere’nin AB’den çıkışının ardından Kuzey İrlanda (NI) ve İrlanda Cumhuriyeti arasındaki gümrük kontrollerini sağlamak için tasarlanan NI protokolü öngörülenin aksine Britanya ile Kuzey İrlanda arasındaki ticareti bozdu. Brexit anlaşmasının bir parçası olan NI protokolü, 2021 yılının başındayürürlüğe girmesiyle birlikte İngiltere ile AB arasında da anlaşmazlıklara yol açtı.
BM zirvesi için New York’a giden Liz Truss ile Joe Biden ilk görüşmesine NI protokolü damgasını vurdu. İngiltere’nin NI protokolünü geçersiz kılma konusundaki ısrarlı adımları yüzünden iki lider arasında daha ilk görüşmede gerginlikler ortaya çıktı. Görüşmenin asıl gündemi olan iki ülke arasındaki ticari anlaşma bu gerginlikten dolayı güme gitti. Anlaşmayla ilgili sorunların “sürüncemede kalmasına” izin vermeyeceğini söyleyen Başbakan Truss, New York’ta verdiği demeçte “doğudan batıya ve kuzeyden güneye serbest akışlı ticaret” sağlanması gerektiğini söyledi. Truss konuşmasında, Kuzey İrlanda’da yeni bir hükümetin kurulmasını engelleyen sorunların çözülmesi gerektiğine de vurgu yaptı.
Her iki başbakan da, Boris Johnson’un başbakanlığı döneminde imzalanan protokolden ötürü anlaşmazlığa ilişkin müzakerenin Londra ile Brüksel arasında gerçekleştirilebileceği konusunda hemfikir olduklarını beyan etti.
“Hayırlı Cuma Anlaşması” zarar görmemeli
Başbakan Truss konuya ilişkin şunları söyledi: “Bu konuyla başa çıkmak için müzakere edilmiş bir çözüm olduğu konusunda hep açık oldum ve bu arayışı devam ettireceğim. İzin vermeyeceğim tek şey ise bu durumun sürüncemede kalmasıdır.”
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan verdiği demeçte, Joe Biden’in,‘İngiltere ve AB’yi Kuzey İrlanda’yı Hayırlı Cuma Anlaşması’nın temel prensiplerini tehdit etmeyecek etkili bir anlaşmaya teşvik etmeye çalışacağını’ ifade etti. ‘’Ayrıca Truss ile bu konuyu ayrıntılı bir şekilde konuşacağını’’ da belirtti. Danışman, Biden’ın ‘’Hayırlı Cuma Anlaşması’nın Kuzey İrlanda’da barış ve istikrarının mihenk taşı olduğu ve korunması gerektiğine dair güçlü görüşünü ileteceğini’’ de sözlerine ekledi.
Öte yandan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile protokolü görüşmeyi reddeden ve şu an için ABD ile herhangi bir ticaret anlaşması olmadığını itiraf eden Başbakan Truss, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursulavon der Leyen ile de bu konuya ilişkin bir görüşme gerçekleştirdi.
Muhafazakârlara kızan DUP, yerel hükümetin kurulmasını engelliyor
Kuzey İrlanda’da gerçekleşen Stormont seçimlerinde en büyük ikinci parti olarak çıkan ve Theresa May zamanında kurulan Azınlık Hükümeti içinde yer alan Demokratik Birlik Partisi (DUP) protokole karşı çıkıyor. DUP şu anda Kuzey İrlanda’da işleyen bir yönetim olmamasına rağmen endişeleri çözülene kadar hükümet kurulmasında yer almayı reddettiğini bildirdi.
Brüksel’in bu durum üzerine yasal işlemleri devam ederken, İngiltere hükümeti Büyük Britanya’dan Kuzey İrlanda’ya taşınan mallar üzerindeki gümrük kontrollerini ertelemeye devam edeceğini AB’ye iletti.
Her ne kadar AB ve diğer eleştirmenler, İngiltere’nin anlaşmanın bazı kısımlarını askıya alarak uluslararası hukuku ihlal ettiği uyarısında bulunsalar da İngiltere hükümeti tartışmalı NI Protokolü ile ilerlemekte ısrarcı görünüyor.
Başbakan’ın resmi sözcüsü, Biden’in attığı twete istinaden “Truss’a atıfta bulunduğu” yönündeki yorumları “gülünç” olarak nitelendirirken Dışişleri Bakanı Gillian Keegan ise “Söz konusu tweet İngiltere’den ziyade ABD ekonomisine bir gönderme!” şeklinde yorumladı. Biden’in “damlayan ekonomiden bıktığı” yönündeki tweetini BBC Breakfast’a verdiği demeçte etraflıca yorumlayan Dışişleri Bakanı Gillian Keegan, “Hükümetin yaklaşımını damlama olarak tanımlamanın doğru olmadığını ve bunun politikalarının bir yansıması olduğunu sanmadığını” söyledi.
Kraliçe’nin cenazesi vesilesiyle İngiltere’ye gelen Biden ile Başbakan Truss’ın planladığı buluşma da gerçekleşmedi.
