Enerji regülatörü Ofgem’in doğal gaz ve elektrik tavan fiyatlarını yükseltmesiyle, 1 Ocak itibariyle enerji faturalarına Britanya’da %5 zam geldi. Ofgem’in “küresel doğal gaz piyasalarında artan fiyatları” neden gösterdiği zamla ortalama bir hanenin enerji faturaları yılda £ 94 dolayında artacak.
Önceki yıllara göre daha ılıman geçiyor olmasına rağmen yılın en soğuk üç ayının başında gelen bu zam, Ofgem’in her üç ayda bir enerji şirketleri için belirlediği azami enerji birim fiyatları açıklaması sonrası geliyor. Bu artışla, 1 Ocak – 31 Mart dönemi için, faturalarını banka hesabından ödeyen (direct-debit) tipik bir hanenin gaz ve elektrik kullanımı için yıllık tavan fiyat £ 1,928 olacak; 2023’ün son üç ayında bu £ 1,834’tü. Ödemelerini postayla ulaşan faturalarla yapan ortalama bir hanenin ise yılda £ 2,058 ödeyeceği tahmin ediliyor. Kısmen bu nedenle de Ofgem açıklaması sonrası, yeni fiyatlar yürürlüğe girmeden, müşterilere en kısa sürede gaz ve elektrik sayaç oranlarını şirketlerine bildirmeleri çağrısı yapıldı.
Ofgem müdürü Jonathan Brearley yaptığı açıklamada birçok kimsenin “zorlu dönemler” yaşadığını, “faturalarda herhangi bir artışın kaygı verici olduğunu” kabul ederek, artışın”hepimizin ödediği bedele yansıtılması gereken” gaz ve elektriğin toptan maliyetinin artmasının bir sonucu olduğunu söyledi. Ofgem aynı zamanda enerji şirketlerine faturalarını ödemekte zorlanan müşterilerine yardım etmeleri çağrısında da bulundu.
Bu son zam, geçen Nisan, enerji şirketlerinin ödenmeyen faturalardan oluşan £3 milyarlık borçlarını toplamaları için Ofgem’in tavan fiyatlarını yükseltmeyi kararlaştırmasından sonra geliyor. Ofgem aynı zamanda şirketlere Nisan 2024 ile Mart 2025 arası dönem için bir defayla sınırlı olmak üzere, £16 yıllık bir tavan artışı da önerdi; şirketlerin bu artışla oluşturulan fonları da faturalarını ödeyemeyen müşterilerini desteklemek ve kötü borçlarını çözmek için kullanmalarını önerdi.
Bilindiği gibi tavan fiyatlarındaki artış, mutlak bir oran olmaktan çok birçok haneyi kapsayan bir ortalama; tavan fiyatları belirlenen enerji birim oranları ve şirketlerin müşterilerinden aldığı sabit hizmet ücretleri. Bu nedenle fatura oranları kullanıma bağlı: bir hane ne kadar çok enerji tüketirse, faturaları o kadar yüksek olur. Yaşanılan bölge de keza başka bir etken; çünkü elektrik fiyatlarındaki üst sınır Birleşik Krallık çapında biraz da olsa farklılıklar göstermekte.
Faturalardaki bu zam yaşanılan “geçim krizinin” sıkıntılarını artıracak gibi görünüyor. Maliye Bakanı Jeremy Hunt’ın konuyla ilgili bir açıklama ya da kamu desteği açıklamamış olmaması kamuoyunda bunun tartışılan göstergelerinden oldu. End Fuel Poverty Coalition kampanyası koordinatörü Simon Francis, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “zor durumdakiler her taraftan bir saldırıyla karşı karşıya. Kış sert bir şekilde ısırırken, Noel borçlarının ödenmesi gerekirken ve kapsamlı bir geçim krizi devam ederken enerji faturaları artıyor. Ofgem’in bu Ocak ayındaki fiyat artışını kaldırması gerekiyor” şeklinde konuştu. Francis, sorunun geçici bir kriz olmaktan çok, sonunun da görünmediğini sözlerine ekledi: “Ödenmesi zor enerji fiyatları kalıcı olacak ve 2024/25 kışında bile enerji faturalarının 2020/21 kışına göre %60 daha yüksek olması bekleniyor.”
Yine konuyla ilgili olarak halka danışmanlık hizmetleri veren Citizen Advice da, bu Noel döneminde, enerji borçları olan hanelere verdikleri destekte rekor kırdıklarını ve anahtarlı enerji sayaçları kullanıp ödeme yapmakta zorlanan daha da çok kişiye hizmet verdiklerini açıkladı. Warm Thıs Winter kampanyası sözcüsü Fiona Waters yaptığı açıklamada, “Bu soğuk ev krizinin önlenememesi, NHS üzerinde baskıya, akıl sağlığı felaketine ve soğuk, nemli evlerde yaşamanın neden olduğu ek kış ölümlerine yol açacaktır” şeklinde konuştu ve hükümete “zor durumdakiler için acil bir enerji tarifesi ve enerji borcu olanlar için geri ödeme desteği” yapma çağısında bulundu.
Bununla birlikte, cılız bir umut ve teselli olarak, son tahminler, tipik bir hane halkı için enerji faturalarının Nisan ayının başından itibaren, uluslararası gaz fiyatlarının son haftalarda düşüşünü yansıtarak £1,660’edüşeceğini; ardından Temmuz ayından itibaren £1,590’a ve daha sonra da, gelecek yıl Ekim ayından itibaren £1,640’a yükseleceğini gösteriyor. Bu tahmini yapan bağımsız araştırma kurumu Cornwall Insight,Ofgem’in enerji piyasalarını analizinde kullandığı yöntemleri kopyalayarak enerjitavan fiyatı tahminlerini hesaplıyor. Bu iyimser açıklamaları yapsa da önümüzdeki dönemde konuyla ilgili belirsizliğin süreceğinin yine kurumun baş danışmanı Dr Craig Lowreyözetliyor:”Uluslararası enerji piyasalarının son zamanlarda istikrara kavuşması, Nisan ayındaki tavan fiyat tahminlerine yansıdı … ancak tarih, toptan enerji piyasasının oldukça değişken olduğunu ve beklenmedik küresel olayların enerji fiyatlarında ani artışlara yol açabileceğini ve geçen bu dönemler gördüğümüz gibi, nihayetinde halkın faturalarına yansıdığını göstermiştir.”
