İşçi Partisi’nin ilk dört aylık icraatları ile uyumlu olan bütçe için, İşçi Partisi’ne oy veren ve umut bağlayan milyonlarca işçi ve emekçinin beklentileri, haftalar öncesinde Muhafazakârlardan devralınan 22 milyar sterlinlik kara delik propagandası ile olabildiğince aşağıya çekilmeye çalışıldı. Reeves’in açıkladığı bütçe içinde en çok dikkati çeken ve tartışma yaratan kalem 40 milyar sterlinlik vergi artışı oldu. Yeni getirilen vergiler ile vergilerin, GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) içindeki payı yüzde 38.2 gibi bir rekor seviyeye ulaşmış oldu. Sonbahar bütçesi içindeki en büyük vergi artışı, işverenlerin çalışanları için ödedikleri Ulusal Sigorta Katkı Payı (NIC- National İnsurance Contribution)’na yapıldı. Önümüzdeki Nisan’dan itibaren işverenlerin çalışanları için ödedikleri katkı payı yüzde 1.2 oranında artırılarak yüzde 15’e çıkartılmış oldu. Ulusal Sigorta Katkı Payı’nda yapılan bu artışlardan elde edilecek ek vergilerin önümüzdeki mali yılda 23.8 milyar sterlin ve bir sonraki yılda da 25.7 milyar olacağı hesap ediliyor. HM Revenue and Custosm ( Gelir ve Gümrük İdaresi)’a göre bütçe içerisindeki bu en büyük artış 940 bin işletme tarafından ödenecek.
İşçilere kesilen gizli vergi
İşçi Partisi’nin Maliye Bakanı Rachel Reeves aracılığı ile işverenlere kestiği vergilerin, işverenler tarafından işçilere fatura edileceği daha bütçenin açıklandığı gün Bütçe Sorumluluk Ofisi (Office for Budget Responsibility – OBR)’nin hazırladığı mali ve ekonomik tahminler raporu ile yalanlandı. OBR hazırladığı raporda ‘‘işletmelerin yüksek vergi maliyetlerinin tamamını olmasa da çoğunu çalışanlara yansıtacağını varsayıyoruz“ diyor. Vergi artışının bedelinin işçilerin sırtına kesileceği resmi bir raporda herhalde ancak bu kadar açık bir şekilde ortaya konabilirdi. OBR’ın yaptığı hesaplamalara göre işçi ve emekçiler ilk yıl Ulusal Sigorta Katkı Payı artış maliyetinin yüzde 60’ını bir sonraki yıldan itibaren ise yüzde 76’sını ödemek zorunda bırakılacak. İşverenler artan vergilerin maliyetlerini işçi ücretlerine yapacakları ücret artışlarına yansıtarak ödedikleri ek vergileri işçilerden çıkartacak. OBR’ın yaptığı hesaplamalara göre arttırılan vergilerin 19.5 milyar sterlini işverenler tarafından çalışanlara ödettirilecek. Reeves tarafından teoride işverenlere kesilen fakat pratikte işçilere ödetilecek olan bu ek vergiler, emek örgütleri ve temsilcileri tarafından haklı olarak işçi sınıfına kesilmiş gizli vergi olarak tanımlanıyor. Muhafazakar Parti’nin son Maliye Bakanı Jeremy Hunt’da aynı hileye gelir vergisi eşiğini dondurarak yapmıştı. Bu bütçe, Starmer ve Reeves’in hem İngiltere İşçi sınıfına hem de burjuvazisini dengede tutmaya çalıştığının izlerini taşıyor. İşçi Partisi bir yandan kendisine oy veren seçmenlerinin değişim umudunu diri tutmaya çalışırken bir yandan da İngiliz sermayesine yaranmaya çalışıyor.
İlk icraatlarından biri emeklilerin kışlık yakacak yardımını kesmek olan İşçi Partisi, sendikaların ve kamuoyunun tüm baskılarına rağmen çocuk yardımını iki çocukla sınırlandıran yasanın iptal edilmesi için İskoçya Ulusal Partisi tarafından verilen önergeye karşı çıktı ve önergeyi destekleyen yedi milletvekilinin üyeliğini altı aylığına askıya aldı. İşçi Partisi son konferansında Unite Sendikası tarafından, emeklilerin kışlık yakacak yardımının yeniden başlatılması için verilen önerge delegeler tarafından kabul etmesine karşın Starmer ve kabinesini harekete geçirmeye yetmedi.
Aynı İşçi Partisi, Muhafazakârların sosyal yardımlarda üç milyar sterlin tasarruf içeren kesinti planını da olduğu gibi hayata geçirmeye hazırlanıyor. Muhafazakâr Parti tarafından geçen yıl hazırlanan sonbahar bütçesi içinde yer alan, sağlık sorunlarından dolayı çalışamadığı için hastalık yardımı alanların çalışma kapasitelerinin yeniden değerlendirilmeye alınması planı İşçi Partisi tarafından hayata geçirilecek. Yaklaşık 500 bin kişinin yardımlarının kesilmesini içeren plan İşçi Partisi tarafından olduğu gibi sahiplenildi.
Kemer sıkma ve özelleştirme politikalarının yıkıcı etkileri devam ediyor
Muhafazakâr Parti’nin 14 yıl boyunca kesintisiz olarak uyguladığı kemer sıkma politikaları başta sağlık olmak üzere, bakım, konut, eğitim, geçim ve kamu servislerini işlemez hale getirmiş durumda. Seçmenlerinin İşçi Partisi’nden beklentisi Muhafazakarların kemer sıkma politikalarını olduğu gibi devam ettirmek değil, biraz da sermayenin kemer sıkmasını sağlamak. The Progressive Economy Forum (İlerici Ekonomi Forumu) adlı düşünce kuruluşu, kemer sıkma politikalarının uygulanmamış olması halinde 2019 yılına kadar kamu hizmetleri için 540 milyar sterlin daha fazla harcama yapılmış olacağını tahmin etmektedir. Kemer sıkma uygulamalarından belediyeler de büyük zarar gördü. Yapılan hesaplamalara göre 2010 yılından bu yana belediyelere sağlanan fonlarda yılda 15 milyar Sterlinlik kesinti yapılmış. Tahminler bu kesintilerin biriktirmiş olduğu mali zorluklar yüzünden tüm belediyelerin yarısının önümüzdeki beş yıl içinde etkin bir ‘iflas’ ile karşı karşıya kalacakları yönünde.
Yoksulluğu bitirme iddiasında olan İşçi Partisi bu bütçede de görüldüğü gibi toplumun en zenginlerine ve halkın temel ihtiyaçları üzerinden para kazanan şirketlere dokunamıyor. İngiltere’nin en sömürücülerini ve vurguncularını kimler olduğunu ortaya koyan Sunday Times’ın 2024 Zenginler Listesine göre, İngiltere’nin en zengin 350 birey ve ailesinin toplam serveti bir trilyonun dörtte üçünden fazla. Kemer sıkma politikalarına son vermek için bu listeye girenlerden % 1 ek servet vergisi almak yeterli. Suyun özelleştirildiği 1989 yılından buyana kamu bütçesinden 60 milyar sterlin harcama yapan su şirketleri hissedarlarına 72 milyar sterlin dağıtmalarına karşılık bir peni bile borç ödemiş değil. Bu şirketler üstelik atık suları arıtmadan nehirlere karıştırarak tüm suları da kirletmekte. Benzeri çarpıklıklar ve devasa haksız kazançlar özelleştirilen; sağlık, eğitim, konut, ulaşım, iletişim ve enerji başta olmak üzere halkın tüm temel ihtiyaç alanlarında mevcut.
Kemer sıkma politikalarını ortadan kaldırmak için atılması gereken bir diğer adım herhalde başta su olmak üzere tüm yukarıda sayılan alanları yeniden kamulaştırmak, şirketlerin birikmiş borçlarını hissedarlarından tahsil etmek olacak.
Britanya’nın ilk kadın maliye bakanı tarafından açıklanan bu bütçeden de anlaşılacağı gibi, İşçi Partisi’nin ne özelleştirmeyi sona erdirmeye ne de sermayeden vergi almaya niyeti var. O nedenle yapılması gereken, İşçi Partisi’ne bel bağlamak değil son iki yıldan beri yüzbinlerce işçinin ve kamu çalışanın açtığı hak alma mücadelesi yolundan ilerlemek olacaktır. RMT üyeleri ancak yaptıkları grevler ve kararlı mücadeleleri ile İşçi Partili belediye başkanı Sadık Khan’dan 30 milyon sterlini bulan haklarını alabildiler. Yine İskoçya Sendikalar Birliğinin hesaplamalarına göre İskoçya’da işçiler iki yıl boyunca yaptıkları grevlerle 4.4 milyar sterlin ek kazanç elde ettiler. Keza Unite sendikası üyeleri de 2021’in Ağustos’u ile 2023’ün Ağustos’u arasında yaptıkları grevlerle gelirlerinde 400 milyon sterlinlik bir artış sağladılar.
