Muhafazakâr Parti tarafından ilk olarak 2019 yılında parlamentoya sunulmasına rağmen ağırdan alınan Kiracı Hakları Yasa Tasarısı (The Renters’ Rights Bill) İşçi Partisi tarafından yeniden parlamentonun gündemine getirildi. İşçi Partisi tarafından her kronik soruna deva olarak sunulan reformcu yaklaşım Kiracılar Haklar Yasa Tasarısı’na da sirayet ettirilerek tasarının adı Kiracılar (Reform) Tasarısı olarak değiştirildi.
İşçi Partisi tarafından Kiracılar (Reform) Tasarısı’na yapılan ek maddelerle; Section 21 olarak bilinen kira sözleşmesi feshi bildirimleri yasaklanarak kiracılar ve ev sahipleri arasındaki güç dengelenmeye çalışılıyor. Mevcut yasalara göre ev sahipleri iki aylık Section 21 bildirimleri ile hiçbir kusuru olmayan kiracıları evden atma hakkı tanıyor. Ayrıca yapılacak olan reformlarla Awaab Yasası olarak bilinen küf ve kiracılar için tehlike oluşturan tamiratların 14 gün içerisinde araştırılması ve yedi gün içerisinde ortadan kaldırılması yasası özel sektörleri de kapsayacak şekilde genişletiliyor.
Kiracılardan gelen şikayetlerin hızlı bir şekilde ele alınmasına yardımcı olmak için yeni bir ‘Özel Sektör Kira Ombudsmanı’ getiriliyor ve kira döneminin ortasında kira artışları yasaklanıyor. Ev sahiplerinin kiraları yılda birkaç kez istedikleri oranda arttırmalarının önüne geçilmesi hedefleniyor. Yasa tasarısı ile sabit süreli kira sözleşmeleri devride kapanıyor. Sabit süreli kira sözleşmeleri yerine, tüm kira sözleşmeleri dönemsel olacak. Yani kira sözleşmeleri, kiracı iki ay önceden bildirimde bulunarak sona erdirmeye karar verene kadar geçerli olacak. Ev sahipleri ancak koşullarının değişmesi halinde kiracılara, kiracılıklarını sona erdirmeleri için dört ay önceden bildirimde bulunulabilecek.
Elbette ev sahipleri karşısında kiracılara daha fazla hak tanıyan ve evden atılmalarını zorlaştıran bu ‘‘reformlar’’ önemli ve şimdiye kadar hayata geçirilmiş olması gereken düzenlemeler. Ancak başta Londra’da olmak üzere kronikleşen evsizliği ortadan kaldırmak için reformlardan daha fazlasına ihtiyaç var. Hem belediye evlerinde hem belediyelerin vermiş olduğu geçici evlerde hem de özel sektörden kiraladıkları evlerde oturan yüzbinlerce kiracı; tüm şikayetlerine rağmen tamiratları yapılmayan bakımsız evlerde küf, rutubet ve haşerelerle birlikte yaşamak zorunda bırakılıyor. Belediyeler fahiş fiyatlarla kiraladıkları geçici konutları dahi denetlemekten aciz durumda. Kronik sağlık sorunları ve küçük yaşta çocukları olduğu için özel sektörde ev tutamayacak durumda olan yaşlı, engelli ve yalnız ebeveynler; sosyal konut haklarını kaybetmemek ve dışarıda kalmamak için halk tabiri ile ‘‘it bağlasan durmaz’’ dedirtecek koşullardaki evlerde yaşamak zorunda bırakılıyor.
Öncelikli olarak yapılması gerekenler, sosyal konutların satılmasının önünü açan yasanın iptal edilmesi ve belediye arazilerinin ev şirketlerine peşkeş çekilmesine son verilmesi. Belediye ve şirket evleri de dahil tüm kiralık evlerin kiralanmadan önce denetlenmesi ve yaşanılabilir bir konut kriterlerine uymayanlara ruhsat verilmemesi. Boş olan tüm konutların bedeli ödenerek kamulaştırılması ve sosyal konut olarak hizmete açılması. Kira yardımlarına değil kiralara sınırlama getirilmesi ve bu sınırın kira yardımları ile eşitlenmesi. Depozit, avans kira ve garantör gibi dayatmaların kaldırılması.
Maalesef İşçi Partisi’nin kiracılar reformu bu haliyle, konut sorununu çözmeden ziyade kiracılar ile ev sahiplerini daha çok karşı karşıya getirerek belediyelerin ve hükümetin aradan sıyrılmasına hizmet etmeye yönelik bir düzenleme olarak tarihe geçecek. İnsanların en temel ihtiyaçlarından biri olan barınma sorunu ancak konutların, kar ve ticaretin alanından çıkartılması ile kalıcı olarak çözülebilir.
