Covid-19 pandemisi ve pandemiden kaynaklanan kısıtlamaların yaratmış olduğu ekonomik durgunluğu azaltmak ve gelir desteği sunmak için hükümet yüz milyarlarca sterlinlik destek paketleri açıklamak zorunda kaldı. Başta büyük işletmeler olmak üzere işyerlerine, çalışanlara ve cüzi olarak da dar gelirlilere destek paketleri maddi yardım yapıldı. İşletmeler ve iş verenler desteklerden doğrudan yararlanırken, çalışanlar ancak işverenler üzerinden dolaylı olarak yapılan yardımlarla yetinmek zorunda kaldı.
Yardımların 4,5 milyar sterlini dolandırıcılara gitti
Birleşik Krallık’ın resmi ekonomi kurumu Bütçe Sorumluluk Dairesi’nin geçen yıl yapmış olduğu bir hesaplamaya göre pandemi döneminde açıklanan destek paketlerinin toplamı 310 milyar sterlin. Tüm dünyayı etkisi altına alan ve yaşamın her alanında kısıtlamalara neden olan covid-19 salgını döneminde sosyal yardımlarla geçinmek zorunda kalanlara ancak haftalık 20 sterlin ek yardım yapan hükümet, 4,5 milyar sterlini dolandırıcılara kaptırdı. Dolandırıcılara kaptırılan ve hatalı ödemelerden kaynaklı para kaybının miktarı, hükümetin harcamalarını kontrol eden komitenin yaptırdığı inceleme ile ortaya çıkarıldı. Maliye Denetleme Komitesi Başkanı Harriett Baldwin, yapılan yardımların akıbetini tespit etmek için hükümete, destek paketleri ile dağıtılan paranın ne kadarının dolandırıcılık ve hatalar nedeni ile kayıp olduğunu sordu. Hükümet adına, Gelir ve Gümrük İdaresi tarafından verilen cevapta kaybın 4,5 milyar sterlin olduğu belirtildi. Bu meblağın 3,5 milyar sterlini işçiler için doğrudan patronlara ödenen maaş yardımları, 1 milyar sterlini serbest meslek sahiplerine yapılan ödemeler ve 71 milyon sterlini ise restoranların gelirini artırmak için yapılan dışarıda yemek yeme teşvik paketindeki kayıplar oluşturuyor.
Muhafazakârlar yardımları ihtiyaç sahiplerine dağıtmadı, vergileri de toplayamadı
Dağıttığı paranın akıbetini takip edemeyen hükümet, toplaması gereken vergileri de, vergi toplaması gereken memurları Brexit ve covid-19 alakalı işlerde görevlendirdiği için toplayamadı. Hükümetin beceriksizliği ve izlediği yanlış politikaları muhalefet tarafından parlamentoda eleştirildi. Yapılan bu eleştirilere cevap veren alt düzey Maliye Bakanı Victoria Atkins, 2021-22 mali dönemde 120 vergi dairesi memurunun Brexit ve Covid -19 alakalı işlerle görevlendirdiğini itiraf etti. Atkins, aynı dönemde Gelir ve Gümrük İdaresi’nin uyumluluk kontrolleri nedeniyle telafi ettiği gelirin bir önceki yıla göre 6 milyar sterlin azaldığını da ifade etti. Yani hükümet, izlediği yanlış politikalar nedeniyle bir taraftan dolandırıcılara para kaptırırken diğer taraftan da milyarlarca sterlin verginin kaybolmasına sebep oldu. İşçi ve emekçilere, yardımla geçinenlere gelince ‘aslan’ kesilen hükümet ve memurlarının eli ayağı, işverenler ve patronlar karşısında birbirine dolanıyor. Kabine içerisinde de olan nüfuzlu kişiler işledikleri vergi kaçırma suçlarını ancak ‘üç kağıtçılıkları’ ortaya çıkınca pazarlıkla telafi ediyor.
‘Çürüyen Devlet’
Elitleri korumak üzere tasarlanmış olan vergi yasalarındaki boşluklardan, patronlar ve sermaye haksız ama yasal kazanç elde ediyor. Bu konuya ilişkin Counterfire sitesi için Çürüyen Devlet başlığı ile bir yazı kaleme alan Terina Hine, şu çarpıcı tespitlerde bulunuyor.
‘’Yoksullukla ilgili çalışma yürüten düşünce kuruluşu ResolutionFoundation’a göre İngiltere’de sadece 70 bin kişi tarafından kullanılan ve vergi mükelleflerine maliyeti yılda yaklaşık 4 milyar sterlin olan ‘Beş korkunç vergi indirimi’ var. Ancak yasal görülen bu vergiden kaçınma önlemleri bile kabine ve çevresindeki zenginler için yeterli gelmediği için açıktan vergi kaçırma göze alınıyor. Her alanda olduğu gibi vergi ve yolsuzluk konusunda da zenginler ve yoksullar arasında bir eşitlik söz konusu değil. Tax Watch adlı kuruluş, vergi kaçakçılığının Hazineye yükünün, gerçekten hak kazanmadığı halde sosyal yardım alanların yol açtığı yükten dokuz kat daha fazla olduğunu hesaplıyor. Ama denetime gelince, sosyal yardımları düzenleyen kurum, vergileri toplayan kurumdakinden daha fazla sayıda denetleme amaçlı personel istihdam ediyor. Bir başka eşitsizlikte işlenen suçlar karşısında verilen cezalarda ortaya çıkıyor. Gelir ve Gümrük İdaresi HMRC, çoğu dolandırıcılığı cezai kovuşturma yerine sivil soruşturma ve uzlaşma yoluyla ele alma yoluna gidiyor. Örneğin Eski Maliye Bakanı Nadim Zahawi 3,8 milyon sterlinlik vergi kaçırmadan dolayı cezai kovuşturma yerine, bu miktara ek olarak 1 milyon sterlinden fazla para cezasına çarptırılırken, sosyal yardım kurumu 5 bin sterlinin üzerindeki her dolandırıcılık vakasını savcılığa sevk ediyor. ‘’
