Britanya tarafından doğdukları topraklardan sürülen Chagos Takımadaları’nın yerli halkı yarım asırdan beri evlerine dönebilmenin mücadelesi veriyor. Bir çoğumuzun adını dahi duymadığı Chagoslular 50 yıldır adalet arıyor. Uluslararası Adalet Divanı ve Birleşmiş Milletler de dâhil birçok uluslararası kurum tarafından mahkûm edilen Britanya, hâlâ işgal ettiği adalardan çekilmedi. Adalardan çekilme için müzakereleri 2023 yılında başlatacağı sözü veren Britanya’nın Chagos yerlilerine karşı işlediği suç, İnsan Hakları İzleme Örgütü tarafından ‘insanlığa karşı işlenmiş suç’ olarak tanımlandı. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün 15 Şubat’ta yayınladığı raporla bir kez daha gündeme gelen Chagos yerlileri, 1960’lı yılların sonlarında doğdukları topraklardan Mauritius’a ve Şeyseller’e sürgün edildi.
Bağımsızlıklarını beklerlerken topraklarından da sürüldüler
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporuyla gündeme gelen Chagos Takımadaları Hint Okyanusu üzerinde yer alıyor. Afrika’nın doğu kıyılarına yaklaşık 3200 km mesafedeki Chagos Takımadaları, Britanya tarafından adeta şantajla Mauritius’den kopartılarak ele geçirilmiş. Chagos Takımadaları, 19. yüzyılın başlarından itibaren bağlı bulunduğu Mauritus ile birlikte Britanya’nın sömürgesi durumundaydı. Britanya’nın zorunluluktan sömürgelerinden kademeli olarak çekilmeye başladığı 1960’lı yılların ikinci yarısından itibaren bağımsızlığını bekleyen Chagos Takımadalarının yerlileri, topraklarından da oldu. Birleşmiş Milletler 14 Aralık 1960 tarihinde yayınladığı bir bildiri ile sömürgeciliği ve sömürgecilikle ilgili tüm ayrımcı uygulamaları kınamış ve bu uygulamalara ivedi ve koşulsuz olarak son verilmesini talep etmiş olmasına rağmen Britanya stratejik olarak önemli gördüğü Chagos Takımadaları’ndan çekilmedi. Soğuk Savaş döneminde Hint Okyanusu üzerinde askeri bir güç bulundurmak için Chagos Takımadaları’ndaki egemenliğinden vazgeçmedi. Bağımsızlığı karşılığında Mauritus’dan Chagos Takımadaları’nı koparıp alan Britanya, Birleşmiş Milletler’i ve dünya haklarını kandırmak için burada yaşayan yerli halkın tamamını (550’den fazla aileyi) adadan sürdü. Britanya, sürgün yoluyla boşalttığı Chagos Takımadaları’na “Britanya’nın Hint Okyanusu Toprağı” adını verdi ve adaların en büyüğü olan Diego Garcia’yı 40 yıllığına ABD’ye kiraladı. ABD ise 1967 yılında Diego Garcia’yı bir askeri üsse çevirdi ve bu askeri üs bugün hâlâ varlığını koruyor. Adadan sürülen yerlilerin on yıllarca devam eden mücadelesine rağmen dünyanın bir türlü gündemine giremeyen Diego Garcia Üssü, 11 Eylül saldırısı sonrasında ABD tarafından denetimsiz bir hapishane olarak kullanılması ile gündeme geldi. Britanya ilkin ABD’nin yaptıklarından haberdar olmadığını inkâr etse de 2008 yılında dönemin Dışişleri Bakanı David Miliband tarafından itiraf edildi.
Sürgünün neden olduğu açlık yokluk ve ölümler devam ediyor
Doğup büyüdükleri topraklarından sürgün edilen Chagoslular yarım asırdan fazladır ülkelerine geri dönmenin mücadelesini veriyor. Sürgünde yokluk ve yoksulluk içinde yaşayan Chagoslular’ın yaşadıkları ekonomik zorlukların bedelini çocukları hayatları ile ödedi. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Afrika Sorumlusu MausiSegun yayınlanan rapora dair Mauritus’da yaptığı basın açıklamasında ABD’nin ve Britanya’nın Chagosluları zorla sürgüne göndermekle insanlığa karşı suç işlediklerini ifade etti. İngiltere’nin insanlığa karşı iki suç daha işlediğini söyleyen Segun bu suçları ada halkının geri dönüşünün engellenmesi ve adalılara yönelik ırkçı cezalandırma olarak tanımladı.
Sürgünde ırkçılığın rolü
Segun, ırk ayrımcılığının Chagossianlara yapılan muamelenin önemli bir bileşeni olduğuna kanıt olarak dönemin üst düzey İngiliz yetkililerin özel notlarını gösterdi. Afrika ve Hint kökenli olan Chagosluların, Britanya’nın asker üsleri bulunan Kıbrıs ve Falkland Adaları’nın halklarından farklı bir uygulamaya maruz bırakılmalarının da ırkçılıktan kaynaklandığına vurgu yaptı.
Raporda, İngiliz yetkililerin Mauritius’ta sürgündeki Chagosluların adalarına dönme haklarından vazgeçmeleri için kandırdıklarına da yer veriliyor. Rapora dair açıklama yapan bir Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, İHG Örgütünün raporunu kategorik olarak ret etti ve “Britanya 1960’ların sonlarında ve 1970’lerin başlarında Cahagosluların göç ettirilme biçimiyle ilgili derin pişmanlığını açıkça ortaya koydu” ifadelerine yer verdi. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Chagosluları desteklemek için geçen yılın Kasım ayında İngiliz vatandaşlığına geçişlerini sağlayacak bir uygulama başlattıklarını ifade etti.
Britanya hatasını telafi etmek yerine müzakereye sığınıyor
Britanya adına yapılan açıklamalar ve şimdiye kadar alınan uluslararası kararların gereğinin yerine getirilmemesi, Britanya’nın neden olduğu yarım asırlık zulme son vermek yerine yine rüşvetle Chagos Takımadaları’ndaki varlığını devam ettirmeye çalıştığını gösteriyor. Chagoslular vatandaşlık değil, yasaklı oldukları topraklarına geri dönmek ve yarım asırlık mağduriyetlerinin bedelinin karşılanmasını talep ediyor.
