DIŞ MÜDAHALELER

ABD doğrudan müdahil olmuştu. Ülkenin kuzeyinde Kürtlerin denetimindeki bölgede askeri üssü bulunuyor. Burada İngiliz askerlerine de yer açmıştı. Zaman zaman hava bombardımanlarına Fransa da katıldı.

Rusya Esad’ın davetiyle gelmişti ve hala ülkenin batısında hava ve deniz üsleri bulunuyor.

İran, Devrim muhafızları ve Kudüs Gücüyle baştan beri rejime desteğe, gerçekteyse İran’ın savunmasını Suriye’den başlatmaya gelmişti. Lübnan Hizbullah’ı Halep ve Humus’un rejimin elinde kalmasına önemli katkıda bulundu.

Türkiye’nin eli başından beri Suriye’den hiç çıkmadı. Muhalifler denen şeriatçı çeteleri destekleyip çoğuna kendi topraklarında karargâh ve lojistik sağlarken, ÖSO’yu besleme çeteler toplamı olarak finanse edip örgütledi ve gerek Suriye’de gerekse bir bölümünü Libya’da kullandı. Üstelik Kürt özerkliğini ileri sürerek Suriye’nin kuzeyine üç askeri harekât düzenledi, Afrin’le doğuya doğru iki Kürt-yoğun bölgeyi daha işgal etti.

Başta Çeçenistan olmak üzere Orta Asya’dan çok sayıda şeriatçı Suriye’ye doluşmuş, El Kaide ve IŞİD içinde örgütlenmişti. HTŞ, sırasıyla ikisinden de koparak “bağımsızlık” ilan etti ve Halep’in ardından çekildiği İdlib’te Türkiye’nin korumasında “kendi” düzenini kurdu.

ABD, İNGİLTERE, İSRAİL, TÜRKİYE, SUUDİLER, BAE BİRLİKTELİĞİ

İşler rutininde giderken Ekim sonunda düğmeye basıldı ve HTŞ İdlib’ten önce Halep’e, oradan Hama ve Humus üzerinden Şam’a kadar hemen hiç direnişle karşılaşmadan ilerleyerek, on gün içinde Esad rejimine son verdi.

Tabii ki HTŞ bir maşadır. Kendi başına yalnızca kendi gücüyle Şam’ı zapt etmesi olanaksızdı.

İsrail’in, özellikle ABD ve İngiltere’nin desteğinde, geçen yıl Ekim’de HAMAS’ın saldırısına anında yanıt verip neredeyse taş taş üstünde bırakmadığı Gazze’nin ardından Lübnan’da hemen bütün öne çıkan komutanlarını suikastlarla öldürdüğü Hizbullah’ın sevk-idaresini kırmakla yetinmedi. İsrail’in savaşı hava bombardımanı ve füzelerle Suriye ve İran’a yaymaya yönelmesi Ortadoğu’nun yeniden şekillendirilmesinin sadece bir işaret fişeği değildi. Sınır ve güç ilişkilerinde değişiklikleri de kapsayan “yenilenme” başlamıştı. ABD ve İngiliz donanmasından gemiler doğu Akdeniz’le Basra Körfezi girişini tutmuştu.

Türkiye, önceden başlattığı görüşme çağrılarını ciddileştirmiş, Esad’a boyun eğdirip teslim alma peşindeydi. Bir yandan da Türkiye-Suriye sınırı ve güneyinde sağladığı olanaklarla Amerikan istihbaratı asker kaçaklarını örgütlemeye ve Esad’ın kontrolündeki Suriye Ordusu’na sızıp giderek komuta kademelerine ulaşarak satın alma işlemlerine başlamıştı. Türkiye’nin sağladığı koruma kalkanı ardında ABD özellikle HTŞ’yi silahlandırıp donatmada pinti davranmadı ve buna Türkiye de katıldı.

İsrail bombardıman ve suikastları son derece etkiliydi ve Hizbullah komutanlarıyla sınırlı kalmadı. Lübnan’daki İran Devrim Muhafızlarının iki komutanı da birbirinin peşi sıra suikastla öldürülürken, gerek Lübnan ve gerekse Suriye’deki Kudüs Gücü ve Afganistan’dan getirdiği Şii Fatımuyyun Tugayı üsleri ve silah depoları bombalanarak ciddi hasar aldı.

ABD (İngiltere’nin de katıldığı) yönlendirmesinde gerçekleştirilen organizasyonda Türkiye ve İsrail’le Katar, Suudiler ve Birleşik Arap Emirlikleri arasında görüş ve eylem birliği sağlandı ve HTŞ bu organizasyon kapsamında hareket geçti.

Hatırlanacaktır; Irak işgalinde de Saddam ordusu –Enformasyon bakanının olanca üst perdeden açıklamalarına karşın– ciddi bir direniş gösterememiş, çünkü kilit komutanları satın alınmıştı. Esad devrilirken de böyle oldu. Koşullar zaten saldırı karşısında bir zafer vaat etmiyordu ve direnişin beyhudeliğine ikna olmuş Esad’ın komutanları moral bozukluğunun üstüne binen satın alma operasyonlarıyla bertaraf edilerek, Colani’nin şeriatçı çeteleri ellerini kollarını sağlayarak Şam’a girdiler.

İRAN’I ZOR GÜNLER BEKLİYOR

Lübnan ve Suriye’deki doğrudan ve dolaylı güçleri darbelenmiş İran Irak’tan da Haşdi Şabi güçlerini Suriye’ye getiremedi. Üstelik, hedef tahtasına konduğu ilan edilmekle kalınmayıp füze saldırılarına uğramakta olan kendi ülkesi ve liderlerinin suikastlara hedef olabileceği tedirginliğindeki İran önemli ölçüde kendi derdine düşmüştü.

Rusya, Ukrayna batağında olmasına karşın şüphesiz ikinci bir cephede savaşabilme yeteneğine sahipti; ancak hem kendi zorlukları hem de İran ve Suriye’nin tanık olmakta olduğu zayıflıkları böyle bir çatışmaya güç ve finansman ayırmasının gereksizliğini göstermekteydi. Ve olasılıkla ABD ve HTŞ ile görüşmelerinden Esad sonrası bölgede hala güç olabilmeyi sürdürebileceğini öngörerek silaha el atmadı.

YA SONRASI?

Esad kolay devrildi. İran sadece Suriye’de değil ama genel olarak Ortadoğu’da önemli ölçüde güç kaybetti. Desteklediği rejim devrilen Rusya’nın da güç kaybettiği su götürmez.

ABD’nin (ve İngiltere’nin) yanı sıra Ortadoğu’nun yeniden dizayn edilişinin örtülü ittifak halindeki iki başlıca gücü olan İsrail’le Türkiye bundan böyle bölgenin daha fazla sözü geçen ülkeleri olacak. Bir farkla ki, İsrail ABD-İngiltere’nin tam desteğine sahipken, Türkiye, siyasal stratejik yaklaşım ve tutumlarında Kürt sorunu dolayısıyla önemli açı farkı dolayısıyla bu iki yön verici/belirleyici ülkenin strateji ve taktiklerini gözetip uyumlanma durumunda. Suriye ordusunun hemen bütün silah yığınaklarını bombalayıp tahrip eden İsrail ülkenin güneyinde Golan Tepelerini çoktan aşıp işgalini Dürzi bölgesine de genişletti. Sonradan adı MSO olarak değişen ÖSO’nun Kürt güçlerince kolaylıkla püskürtülen zayıf saldırılarıyla ilerleme şansı olmayan Türkiye’nin ise, Rusya ile ABD arasındaki sürtüşmelerden yararlanarak gerçekleştirebildiği kuzeydeki üç işgalini artık ABD onayı olmadan ilerletebilme olanağı yok!

Bu nedenle Bahçeli “Öcalan gelsin DEM Grubunda konuşsun” manevrasına başvurmak zorunda kalmıştı. Şimdi ancak görüşmeler ve önceki “Barış Süreci”nde olduğu gibi Kürtlere hiç hak tanımadan Öcalan’ı iknaya uğraşma yoluyla ilerleme sağlama peşinde Türkiye. Ancak az-çok belirli haklar tanınmadan böyle bir ilerleme olanağı olmadığının anlaşılması uzun sürmeyecektir.

Artık sürecin nasıl şekilleneceği zamana kalmıştır. HTŞ’nin Suriye’ye egemen olması, gücü yetmeyecek olması bir yana, kısa sürede gerçekleşebilecek şey değil. Türkiye’nin HTŞ üzerinden ilerlemeyi zorlaması bu nedenle de zor. Üstelik HTŞ’nin YPG/SDG ile baş edebilmesi mümkün değil.

Karmaşık pazarlık formülleriyle Türkiye’nin de belirli ölçüde kabulleneceği Rojava Kürtlerinin sahip oldukları özerkliği bir biçimde koruyacakları, Amerikan-İngiliz “himayesinde” Selefi Sünni ağırlıklı bir Suriye şimdilik en güçlü ihtimal durumunda.

Yücel Özdemir (Evrensel)

Avrupa’nın değişik ülkelerinde 2024’te gerçekleşen ve ortak özellik taşıyan olayların başında İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kapitalist sistemin temel dayanağı sosyal demokrat ve muhafazakar Hristiyan demokrat partilerin güç kaybetmeye kısmen devam etmesi, aşırı sağın ise yükselmesi geliyor. 9 Haziran’da yapılan Avrupa Parlamentosu seçimleri bunu çarpıcı olarak gösterdi. Fransa, İtalya, Hollanda ve Avusturya’da aşırı sağcı, milliyetçi partiler birinci olurken Almanya’nın da aralarında olduğu birçok ülkede ikinci oldular.

Keza, İngiltere’de yapılan genel seçimlerde her ne kadar 14 yıl aradan sonra İşçi Partisi yeniden birinci parti olup hükümeti kursa da aşırı sağcı Reform Partisi de oylarını yüzde 12.3 artırarak, yüze 14.3 ile ilk kez meclisin üçüncü büyük gücü oldu. Donald Trump’ın ABD’de yeniden seçimleri kazanmasını da Avrupa’daki gelişmelere eklediğimizde, son birkaç yıldır yükseliş içinde olan aşırı sağ, milliyetçi ve faşist parti ve liderler 2024’te yerlerini sağlamlaştırdı. Daha önce sermaye partilerini protesto amacıyla verilen oylar, giderek kalıcı hale geliyor. Asıl tehlikeli ve belirleyici olan da bu kalıcılık.

Bunun da etkisiyle Avrupa genelinde göçmenler ve mültecilere yönelik uygulamalar sertleşti, temel hak ve özgürlükler biraz daha kısıtlandı. Burjuva partileri arasında göçmenler ve mültecilere karşı hoşgörüsüzlük arttı. 14 Mayıs’ta yürürlüğe giren Avrupa Ortak Sığınma Sistemi, AB’ye gelip iltica başvurusunda bulunmayı adeta imkansız hale getirdi. Aşırı sağın kullandığı demagojik söylemlerle mücadele yerine, onları alıp kullanma ve uygulama yaygın hale geldi.

Bu eğilimin 2025’te de devam edip etmeyeceğinin ilk göstergelerinden biri Almanya’daki erken seçimler olacak. Bu yıl içinde Doğu Almanya’daki üç eyalette yapılan seçimlerde ortalama yüzde 30 oy alan aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) Partisinin 23 Şubat’taki geçimlerde oylarını iki katına çıkarma ihtimali var. Bu da Almanya’da, Fransa’dakine benzer bir “siyasi kriz”in kapıda olduğu anlamına gelecek. Almanya ve Fransa’da ekonomik ve sosyal sorunların etkisiyle “siyasi istikrarsızlığın” sertleşerek devam edeceği anlaşılıyor.

Avrupa’da 2024’ün ortaya çıkardığı bir diğer önemli gelişme olan AB’nin motor ülkesi Almanya’dan başlayarak ekonomideki durgunluk 2025’te de devam edecek. Avro Bölgesi’nde büyüme 0.8 olurken, en büyük ekonomiye sahip Almanya’da büyüme oranı 0.1’de kaldı. Yani büyümedi. Genel olarak enflasyonda bir gerileme olurken bunun temel gıda maddelerine yansıması az oldu. Almanya merkezli yapılan değerlendirmelerin çoğu durgunluğun 2025’te de devam edeceği, buna bağlı olarak fabrika kapanmalarının, işten atmaların hız kazanacağı yönünde… Küresel rekabetin de etkisiyle Avrupa’da özellikle otomobil sektöründe “aşırı üretim krizi” kendisini en açık şekilde Volkswagen’de gösterdi. Bunun Avrupa’da yeni tekelleri içine alarak genişleme potansiyeli yüksek. Trump’ın 20 Ocak’ta göreve başlamasından sonra AB ürünlerine gümrük vergisi getirmesi durumunda ise kriz hızlanacak.

Dış politika açısından ise AB’nin önümüzdeki süreçte daha bölünmüş, daha parçalı hale gelmesi bekleniyor. Ukrayna savaşı ekseninde son bir yıl içinde olup bitenlere baktığımızda her ülkenin kendi çıkarlarına göre hareket ettiği, ortak bir dış politikanın olmadığı görüldü. Buna rağmen AB’nin kaynaklarından Ukrayna’ya mali ve ekonomik destek akmaya devam etti. Rusya ile karşı karşıya gelmek istemeyen ülkeler, savaşın uzaması durumunda daha fazla aykırı davranacaklar. Macaristan Başbakanı Viktor Orban, temmuz ayında AB dönem başkanı sıfatıyla Ukrayna savaşının başlamasından bu yana Putin’i Moskova’da ziyaret eden ilk liderdi. Almanya Başbakanı Olaf Scholz iki yıllık aradan sonra Putin ile ilk telefonlaşan lider oldu. Son olarak da bu hafta başında Slovakya Başbakanı Robert Fico, Putin’i ziyaret etti.

Ukrayna savaşının uzaması durumunda AB içinde Rusya konusundaki görüş ayrılıkları 2025’te derinleşerek devam edecek gibi görünüyor. ABD’nin Ukrayna’ya verdiği askeri ve mali desteği kesmesi durumunda savaşın nasıl devam edeceği de bir muamma.

Bu nedenle 2025 Ukrayna savaşı için bir “kader yılı” olabilir.

Emekçi sınıflar, antifaşist ve savaş karşıtı hareketler açısından 2024 hareketli geçti. Yılın başında Avrupa genelinde çiftçiler traktörleriyle yollara dökülerek AB’nin tarım politikasını protesto ettiler. Almanya’da yükselen aşırı sağa karşı ocak ayında başlayarak haftalarca süren eylemlerde 4 milyona yakın insan ırkçılığa, milliyetçiliğe ve faşizme tepkisini ortaya koydu. Fransa’da emeklilik yaşına karşı başlayan mücadele 2024’te de etkisini hissettirdi, sosyal temelli eylemler devam etti. Almanya’da işten atmalara karşı, ücret artışları için yüz binlerce metal işçisi eylemlere katıldı. İtalya’da aşırı sağcı hükümetin yaptığı sosyal kısıtlamalara karşı sendikalar iki kez grev çağrısı yaptı.

Birçok ülkede sermaye, askeri harcamaların da etkisiyle büyüyen bütçe açıklarının faturasını emekçi sınıfların sosyal haklarından, ücretlerinden kesintiler yaparak denkleştirmek istiyor. Sınıflar arası çelişkilerin, yoksulluğun her geçen yıl biraz daha arttığı kıta Avrupa’sında halkın bu politikalara daha fazla seyirci kalmayacağını ise Fransa, Almanya, İtalya sokaklarındaki eylemler gösteriyor.

Dünya, 2024’e Japonya’nın Noto Yarımadası’nda meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki depremle girdi. 1 Ocak‘ta meydana gelen deprem sonucu 241 kişi hayatını kaybetti, 1286 kişi yaralandı.  Sarsıntılar sonrası oluşan tsunami nedeniyle bölge genelinde 1.9 kilometrekarelik alan sular altında kaldı.

ABD’li nöroteknoloji şirketi Neuralink’in kurucusu Elon Musk, 30 Ocak’ta, ilk kez bir insana beyin çipinin yerleştirildiğini açıkladı. Musk, yaklaşık bir ay sonra, beyin çipi yerleştirdikleri kişinin düşünce yoluyla bilgisayar faresini kontrol edebildiğini belirtti.

24 Şubat itibarıyla, Rusya-Ukrayna savaşı üçüncü yılına girdi. ABD’nin yeni başkanı Donald Trump, Ukrayna’daki savaşı “bir günde” bitirmeyi taahhüt etmişti. Rusya’nın Ukrayna’nın Dnipro şehrine yeni bir tip balistik füzeyle saldırmasının ardından gerilim iyice tırmandı. Son durumda, Kiev, Trump’ın göreve gelmesiyle birlikte Ukrayna ve Rusya arasında müzakere sürecini başlatmaya çalışmasını bekliyor.

22 Mart‘ta Rusya’da başkent Moskova’da Crocus City Hall adlı konser salonunda düzenlenen saldırıda 145 kişi hayatını kaybetti. Dört saldırgan öldürülürken, Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) örgütünün üstlendiği saldırı sonrası Rusya’da yas ilan edildi.

ABD’li fizikçi ve yazar Michio Kaku, yapay zekanın insanlığa bir tehdit oluşturabileceğini fakat bunu kontrol altına almak için hâlâ zaman olduğunu söyledi.

19 Mayıs‘ta İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi taşıyan askeri helikopter, Azerbaycan sınırındaki Culfa kasabası yakınlarında düştü. Kazada Reisi’nin yanı sıra Dışişleri Bakanı Hüseyin Emirabdullahiyan, Tebriz Valisi Malik Rahmeti ve İran lideri Ali Hamaney’in Tebriz Temsilcisi Muhammed Ali Al-i Haşim ve helikopterdeki personel de öldü.

14 Temmuz‘da Trump’ın başkanlık seçimleri öncesinde Pensilvanya’da düzenlediği seçim kampanyası sırasında kürsüde konuşurken yaklaşık 7 el silah sesine benzer patlamalar duyuldu.

Yine temmuz ayında dünya gündemine damga vuran olay, Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye’nin İran’ın başkenti Tahran’da öldürülmesiydi. 31 Temmuz’daki Haniye suikastı, o gün itibarıyla, 7 Ekim 2023’te Hamas’ın İsrail’de düzenlediği saldırılara verilen en büyük yanıt oldu.

Bangladeş’te 1971’deki Bağımsızlık Savaşı’nda görev alan kişilerin çocuklarına kamuda kontenjan ayrılması kararının ardından ülkede büyük protestolar baş gösterdi.

Gösteriler sırasında şiddet olayları artarak devam ederken Başbakan Şeyh Hasina 5 Ağustos‘ta resmi konutundan ayrılarak askeri helikopterle Hindistan’a gitti, göstericiler ise bu sırada Başbakan’ın resmi konutunu bastı.

Eylül ayında dünya gündemine İsrail’in Lübnan’daki saldırıları damga vurdu.

17 ve 18 Eylül’de, Hizbullah’a ait binlerce çağrı cihazı ve yüzlerce telsiz eş zamanlı olarak patlatıldı. Lübnan hükümetine göre saldırılarda en az 12’si sivil 42 kişi öldü, en az 4 bin kişi de yaralandı.

İsrail, 27 Eylül’de ise bu kez Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ı başkent Beyrut’un güneyindeki Dahiye mahallesinde düzenlediği hava saldırılarında öldürdü.

Güney Afrika Cumhuriyeti, İsrail’in 7 Ekim 2023’ten itibaren Gazze’de işlediği fiillerle 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’ni ihlal ettiği gerekçesiyle UAD’de 29 Aralık 2023’te dava açarak geçici tedbir kararı alınmasını talep etti.

ABD’de 5 Kasım‘da yapılan seçimlerde, Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Donald Trump, Demokrat rakibi Başkan Yardımcısı Kamala Harris’i yenerek yeniden başkan seçildi.

Yılın son ayında ise gündemi Suriye’deki gelişmeler belirledi. Ülkede 13 yıldan uzun süren iç savaşın ardından yeni bir döneme girildi. Heyet Tahrir eş-Şam öncülüğündeki muhalif grupların Humus’u almaları ardından 8 Aralık’ta başkent Şam’a girmesiyle Esad yönetimi çöktü.

Beşar Esad, ülkesinden ayrılarak Rusya’ya kaçtı. Kremlin, Esad’ın sığınma başvurusunu kabul etti.

Yılın son haftasında, Yemen’deki Husilerin lideri Abdulmelik el-Husi, Husilere bağlı Yemen Silahlı Kuvvetlerinin, Gazze’ye destek operasyonları kapsamında füze ve insansız hava araçlarıyla (İHA) ABD ve İsrail hedeflerine yönelik 22 saldırı düzenlediğini duyurdu.

Sonuç olarak dünya gündemini belirleyen bütün bu gelişmeler, 2025’e devredildi.

TÜRKİYE’DE 2024

Türkiye’de yılın son haftası, asgari ücret tartışmalarıyla geçti ve sonunda bütün işçi ve emekçileri, bu arada elbette emeklileri de perişan eden bir sonuç ortaya çıktı.

Çeşitli sermaye çevrelerinin beklentisi doğrultusunda yapılan faiz indirimiyle birlikte açıklanan asgari ücret düzeyi, yoksulluğun ve çaresizliğin bütün sınırlarını zorladı. 2025, Türkiye işçi sınıfının, kendisine yönelik bu açık düşmanlığa birleşik ve güçlü bir karşılık verip vermediğiyle belirlenen bir yıl olacak.

İmralı görüşmeleri sonucu açıklanan belgeler, Abdullah Öcalan’ın Türkiye gerici güçleriyle Ortadoğu’da büyük bir plan çerçevesinde “çözüm” aradığını gösterdi. Yerel Seçimlerden başarıyla çıkan CHP ise, bu “büyük plan” içinde ayağını sürüyerek, çeşitli gerici gerekçeler ileri sürerek ağız kenarıyla muhalefet ederek bu plan içinde yer almaya niyetli olduğunu gösterdi. 2025, bu yeni girişimin Kürt halkı başta olmak üzere Türkiye ve bölge halklarına neler getireceğini ya da belki hiçbir şey getirmeyeceğini gösterecek.

Bütün bir 2024 yılı boyunca ülkenin çeşitli işyerlerinde farklı işkollarında işçi grevlerine, uzun soluklu ve kimi zaman başarılı direnişlere sahne oldu. Bütün imkansızlıklara, sendikal ayak oyunlarına ve sendika şeflerinin ikiyüzlülüklerine rağmen, işçi sınıfı kendi gücünü denedi, özellikle sınıfın birlik ve dayanışması sağlandığında neler başarabileceğini gösterdi.

Ülke bütününde, çöken tarım ve hayvancılık politikalarının kurbanı olan kırsal nüfus, diğer taraftan ormanlarına, akarsularına sahip çıkarak çok önemli çevre direnişlerine imza attı.

Türkiye’nin içine sürüklendiği toplumsal çürümenin bir işareti olan çocuk ve kadın cinayetleri, 2024’e acıların ve korkuların damgası vurdu. Bu çerçevede yine aynı çürümenin devlet boyutunu gösteren adaletsiz kararlar, yargının rüşvet ve yolsuzluk batağına batmış olduğunu gösterdi. Yargıdaki çürümenin bir başka göstergesi ise, Anayasa Mahkemesi’nin fiilen devre dışı bırakılması oldu. Gerek uluslararası mahkemelerin gerekse Türkiye’deki yüksek yargının kararlarının hiçe sayılması, diktatörlüğün pervasız saldırılarını gözler önüne serdi.

Parlamentonun tümüyle işlevsizleştirilmesi, başta CHP olmak üzere muhalefet partilerinin etkisizleştirilmesi tek adama diktatörlüğünün duvarlarını pekiştirdi.

Bununla birlikte bir bütün olarak kafa ya da kol emeğiyle geçinmeye çalışanların artan öfkesi ve mücadele etme arzusu yükseliyor ve halk muhalefeti kendisini örgütlemeye ve mücadeleye yöneltecek bir güç arayışına devam ediyor.

Dünya gibi Türkiye de 2025’e çözümü için kapitalizmin ve emperyalizmin yıkılmasının zorunlu olduğu sorunlar yığınıyla giriyor.