Lenin’in Londra yıllarına ilişkin pek çok anı ve belge vardır. Iskra’nın ilk sayısını burada şimdiki adıyla Marx Memory Library’deki küçük odasında hazırladığını biliyoruz. Avrupa’nın hemen her ülkesinden gelen sosyalistlerle buluşmaları, Rusya’dan gelen farklı eğilimlerdeki devrimcilerle, kendi partisinden militanlarla gazetesini ya da yazdığı broşürleri ulaştırmak için kurduğu ilişkileri, tartışmalarını ve bütün bunların dışında gündelik yaşamını Krupskaya, anılarında ayrıntılarıyla anlatıyor. O üç ciltlik keyifli kitaptaki çok ilginç anılar arasında, Lenin’in Londra’da kiliselere gittiğini de öğreniyoruz.
Peki, Lenin ne arıyordu kiliselerde? Günah mı çıkarıyordu, devrimin bir an önce gerçekleşmesi için dua mı ediyordu, mum mu dikiyordu? Komünist bilincin büyük ışığı, Londra’ya gelince hidayete erip imanlı bir Hıristiyan mı olmuştu?
Kafamız karışmasın. Krupskaya’yı okuyarak sorunun cevabını öğrenelim:
“Herhangi bir yerde yapılan ve bizim de katılmadığımız pek az toplantı oluyordu. Bir keresinde, sosyalist bir kiliseye girdik. İngiltere’de böyle kiliseler vardır. Toplantıyı yöneten sosyalist, İncil’den bir şeyler mırıldanıyordu. Biraz sonra, Yahudilerin Mısır’dan çıkışlarının, işçilerin kapitalizmin krallığından çıkıp sosyalizmin krallığına geçişini simgelediğini anlatan bir dinsel öğüt vermeye başladı. Herkes ayağa kalkıp, sosyalist bir ilahi kitabından ilahi söylemeye koyuldu: ‘Ey Tanrım, bizi kapitalizmin Krallığından sosyalizmin Krallığı’na yönelt.’ Bu kiliseye -Yedi Kızkardeşler Kilisesi- gençler için düzenlenen bir konuşmayı dinlemek üzere, sonradan bir kere daha gittik. Bir genç, devrimin gerekli olmadığını kanıtlamaya çalışarak, belediye sosyalizmini anlatırken, daha önceki ayini yöneten sosyalist din adamı söz aldı ve on iki yıldır parti üyesi olduğunu ve on iki yıldır oportünizmle savaştığını -bu belediye sosyalizmi denen şeyin basit ve katıksız bir oportünizm olduğunu- söyledi.”[1]
Bu çok ilginç bilgi içinde dikkat çekici ayrıntılar var.
Her şeyden önce, “sosyalist kilise” kavramı araştırmaya değer. Krupskaya, birden fazla sosyalist kilise olduğunu yazıyor. Bunlar nerededir, şimdiki durumları nedir, gerçekten araştırmaya değer. Krupskaya bir ipucu veriyor: “Yedi Kızkardeşler Kilisesi”. İngilizcesiyle Seven Sisters! Yaptığımız küçük bir araştırmada, Londra’da bu adı taşıyan bir kilise bulamadık. Acaba şimdiki Seven Sisters semtinin civarında olabilir mi? Lenin’in Londra’da Russel Square civarında WC1H 9RE posta kodlu evde oturduğunu biliyoruz. Bugün de binanın duvarında bunu belgeleyen bir plaket var. Fakat bu evle Seven Sisters arası yürüyerek iki saatten fazla sürer. Lenin’in buradaki bir kiliseye gelmek için bu kadar zaman ayıracağı çok kuşkulu. Zamanının büyük kısmını British Museum’da geçirdiğini biliyoruz ve burası eve on dakika mesafede. Marx Memorial Library’ye ise yirmi dakikalık bir yürüyüşle ulaşılabilir. Londra’daki yaşamını bir kilometre yarıçapında bir çember içinde geçirdiğini tahmin edebiliriz. O zamanki ulaşım imkânlarını düşündüğümüzde Seven Sisters’a gelmiş olamayacağını düşünebiliriz. Öyleyse Krupskaya’nın kastettiği Seven Sisters kilisesi, Saint Pancras veya Russel Square civarında olabilir. Ve bu, kilisenin adı değil de, orayı kullanan bir inanç grubunun adı olabilir.
İkinci önemli ayrıntı, “sosyalist ilahi kitabı” sözlerinde… Acaba hâlâ var mı? Okuyucularımız arasındaki meraklılardan bu konuları araştırmalarını bekleriz.
Herhalde, sosyalizmin ve devrimin çeşitli sorunlarının tartışıldığı böyle kiliselerin ve sosyalizmi öven ilahilerin izini sürmek İngiltere’de sosyalizmin tarihine ait ilginç ayrıntılar bulmak bakımından önemlidir.
- N. Krupskaya, “Lenin’den Anılar Cilt 1”, Bibliotek Yayınları, 1990, sf. 63-64 ↑
Lenin’in Londra yıllarına ilişkin pek çok anı ve belge vardır. Iskra’nın ilk sayısını burada şimdiki adıyla Marx Memory Library’deki küçük odasında hazırladığını biliyoruz. Avrupa’nın hemen her ülkesinden gelen sosyalistlerle buluşmaları, Rusya’dan gelen farklı eğilimlerdeki devrimcilerle, kendi partisinden militanlarla gazetesini ya da yazdığı broşürleri ulaştırmak için kurduğu ilişkileri, tartışmalarını ve bütün bunların dışında gündelik yaşamını Krupskaya, anılarında ayrıntılarıyla anlatıyor. O üç ciltlik keyifli kitaptaki çok ilginç anılar arasında, Lenin’in Londra’da kiliselere gittiğini de öğreniyoruz.
Peki, Lenin ne arıyordu kiliselerde? Günah mı çıkarıyordu, devrimin bir an önce gerçekleşmesi için dua mı ediyordu, mum mu dikiyordu? Komünist bilincin büyük ışığı, Londra’ya gelince hidayete erip imanlı bir Hıristiyan mı olmuştu?
Kafamız karışmasın. Krupskaya’yı okuyarak sorunun cevabını öğrenelim:
“Herhangi bir yerde yapılan ve bizim de katılmadığımız pek az toplantı oluyordu. Bir keresinde, sosyalist bir kiliseye girdik. İngiltere’de böyle kiliseler vardır. Toplantıyı yöneten sosyalist, İncil’den bir şeyler mırıldanıyordu. Biraz sonra, Yahudilerin Mısır’dan çıkışlarının, işçilerin kapitalizmin krallığından çıkıp sosyalizmin krallığına geçişini simgelediğini anlatan bir dinsel öğüt vermeye başladı. Herkes ayağa kalkıp, sosyalist bir ilahi kitabından ilahi söylemeye koyuldu: ‘Ey Tanrım, bizi kapitalizmin Krallığından sosyalizmin Krallığı’na yönelt.’ Bu kiliseye -Yedi Kızkardeşler Kilisesi- gençler için düzenlenen bir konuşmayı dinlemek üzere, sonradan bir kere daha gittik. Bir genç, devrimin gerekli olmadığını kanıtlamaya çalışarak, belediye sosyalizmini anlatırken, daha önceki ayini yöneten sosyalist din adamı söz aldı ve on iki yıldır parti üyesi olduğunu ve on iki yıldır oportünizmle savaştığını -bu belediye sosyalizmi denen şeyin basit ve katıksız bir oportünizm olduğunu- söyledi.”[1]
Bu çok ilginç bilgi içinde dikkat çekici ayrıntılar var.
Her şeyden önce, “sosyalist kilise” kavramı araştırmaya değer. Krupskaya, birden fazla sosyalist kilise olduğunu yazıyor. Bunlar nerededir, şimdiki durumları nedir, gerçekten araştırmaya değer. Krupskaya bir ipucu veriyor: “Yedi Kızkardeşler Kilisesi”. İngilizcesiyle Seven Sisters! Yaptığımız küçük bir araştırmada, Londra’da bu adı taşıyan bir kilise bulamadık. Acaba şimdiki Seven Sisters semtinin civarında olabilir mi? Lenin’in Londra’da Russel Square civarında WC1H 9RE posta kodlu evde oturduğunu biliyoruz. Bugün de binanın duvarında bunu belgeleyen bir plaket var. Fakat bu evle Seven Sisters arası yürüyerek iki saatten fazla sürer. Lenin’in buradaki bir kiliseye gelmek için bu kadar zaman ayıracağı çok kuşkulu. Zamanının büyük kısmını British Museum’da geçirdiğini biliyoruz ve burası eve on dakika mesafede. Marx Memorial Library’ye ise yirmi dakikalık bir yürüyüşle ulaşılabilir. Londra’daki yaşamını bir kilometre yarıçapında bir çember içinde geçirdiğini tahmin edebiliriz. O zamanki ulaşım imkânlarını düşündüğümüzde Seven Sisters’a gelmiş olamayacağını düşünebiliriz. Öyleyse Krupskaya’nın kastettiği Seven Sisters kilisesi, Saint Pancras veya Russel Square civarında olabilir. Ve bu, kilisenin adı değil de, orayı kullanan bir inanç grubunun adı olabilir.
İkinci önemli ayrıntı, “sosyalist ilahi kitabı” sözlerinde… Acaba hâlâ var mı? Okuyucularımız arasındaki meraklılardan bu konuları araştırmalarını bekleriz.
Herhalde, sosyalizmin ve devrimin çeşitli sorunlarının tartışıldığı böyle kiliselerin ve sosyalizmi öven ilahilerin izini sürmek İngiltere’de sosyalizmin tarihine ait ilginç ayrıntılar bulmak bakımından önemlidir.
- N. Krupskaya, “Lenin’den Anılar Cilt 1”, Bibliotek Yayınları, 1990, sf. 63-64 ↑
