Karşılığı olmayan sanal para piyasası son yılların yükselen yıldızıydı. Özellikle “kripto para”yı bir yenilik sayarak gençler benimseyip yüceltmekteydi. Kullanımı kolaydı. İş görür sayılmaktaydı. Oysa yeni bir vurgun kapısıydı.
Türkiye’de birkaç vurup kaçan kripto para şirketi olmuştu. Çarpıp dünyanın bir ucuna kaçmıştı sahipleri. Vurgunları pek de küçük sayılmazdı, ancak ya “Türkiye’de veya benzeri muz cumhuriyetlerinde olur böyle şeyler” denip önemsenmemiş ya da “kripto piyasası”na güven sarsılmasın diye düşünülüp görmezden gelinmişti.
Son büyük vurgun ABD’de gerçekleşti.
İkinci büyük kripto para borsası FTX, hızla battı. Önce şirketin istikrarsızlık içindekimali durumuyla ilgili bilgiler sızdıinternete. Kripto vurgun şirketi 8 gün dayanabildi. FTX’in rakibi Binance, elindeki FTX varlıklarını satacağını açıkladı. Şirketin kriptolarının değeri hızla düşerken herkes elindekileri satmaya çalışmaktaydı. Binance önce kendisine de sirayet edebilecek vurgunculuk iddiasının önünü alabilmek amacıyla FTX’i satın alabileceğini açıkladı, ancak altından kalkamayacağını görüp vazgeçti. 8. gün iflas geldi. CEO’su Bankman-Freidiflas başvurusundan önce istifa etti.
FTX bir milyondan çok yatırımcının parasını toplamıştı. Bu müşterilerin paralarını hiçbir zaman geri alamayabileceği belirtiliyor. İflastaki FTX kayıtları, çoğu müşterisinin Cayman ve Virgin Adalarıyla İngiltere ve Çin’de olduğunu gösteriyor. Müşteriler, Türkiye dâhil 27 ülkeden. FTX’in 50 büyük müşterisinin toplam alacağı 3 milyar doları aşıyor. İlk mahkemede anlaşıldığına göre, 10 büyük alacaklının toplam alacağı 1.5 milyar, bir kişinin alacağı ise 220 milyon dolar.
İlk mahkemede şirket parasıyla kayıtlara geçmeyen evler satın alınması türünden yolsuzluklar ortaya çıkarken, FTX’in 30 yaşındaki kurucu ve CEO’su Fried’in, şirketin parasını, ondan çok miktarda “borç” almış görünen diğer şirketi Alamada Research’e aktarıp aktarmadığı araştırılıyor.
FTX’in iflası kripto piyasasını ciddi ölçüde sarstı. Kripto paranın ilk ve en ünlüsü Bitcoin değeri 2020’den bugüne en düşük seviyesinde. FTX’in iflasını yöneten,2001’de enerji şirketi Enron’un skandal iflasını da yönetmiş olan John Ray, bu iflasın“tarihte görülmemiş türden” olduğunu ve “böylesine tümden çökmüş bir kurumsal yönetim anlayışı görmediğini” söylüyor. Fried internet korsanlarını suçlarken, Ray’a göre, FTX, kripto paraların usulsüz kullanımını örtmek için gizli yazılımlar kullanmış, müşterilerin varlıklarının kaydı doğru tutulmamış ve şirket tarafından yeterli güvenlik de alınmamış.
Ray “şirketin bir grup tecrübesiz ve yetkin olmayan kişi”tarafından yönetildiğini, yönetim ve denetim sistemlerinin çok yetersiz olduğunu söyleyerek durumu toparlamaya ve kripto paraya güvenin bütünüyle sarsılmasını önlemeye çalışıyor.
